Dạy Con Về Trách Nhiệm [Teaching Kids Responsibility]

Bài viết này phù hợp với các bố mẹ có con từ 10 tuổi đến 18 tuổi (pre-teen to teen).

Các bạn ở độ tuổi này thường nghĩ trời ơi, bố mẹ chỉ toàn muốn kiểm soát cuộc sống của mình, cái gì cũng phải làm theo ý bố mẹ. Và cũng rất thường xuyên, chúng ta với vai trò làm cha mẹ cũng đang lấn quá sâu và ngõ cụt 'thế nào để con làm theo ý mình' mà quên mất rằng điều chúng ta thật sự mong muốn và cần đạt được là sao cho các bạn ấy biết cách tự kiểm soát cuộc sống của mình mà không cần đến bố mẹ.

Nhưng làm thế nào để chúng ta cho phép con tự kiểm soát cuộc sống của con khi ta không chắc con có thể làm được điều đó? Con đã đủ trưởng thành, đủ chín chắn để nhận trách nhiệm lớn lao ấy chưa? Câu trả lời ngay lập tức của các bậc phụ huynh luôn luôn là chưa.

Để giải tỏa câu hỏi đó, chúng ta cần hiểu về mối tương quan giữa sự kiểm soát (control) và độ trưởng thành - chín chắn (maturity). 

It's about stage, not age.

Lớn không đồng nghĩa với trưởng thành. Trưởng thành - chín chắn được phân theo giai đoạn, không theo tuổi. Có nhiều trường hợp các bạn có thể 18 tuổi lớn xác nhưng về nhận thức vẫn chưa chín chắn bằng những bạn nhỏ tuổi hơn. 

Có thể phân mức độ trưởng thành - chín chắn thành 3 giai đoạn

☁ Giai đoạn 1: Con có ít sự kiểm soát nhất đối với cuộc sống của mình
☁ Giai đoạn 2: Mức độ kiểm soát (cuộc sống của con) giữa con và bố mẹ tương đương nhau
☁ Giai đoạn 3: Con có phần lớn sự kiểm soát đối với cuộc sống của mình, sự kiểm soát của bố mẹ chỉ đóng vai trò rất nhỏ và dần về không

Dạy con về trách nhiệm bằng cách trao quyền cho con được tự kiểm soát cuộc sống của mình.

Vậy thì các giai đoạn này có đặc điểm như thế nào?

☁ Giai đoạn 1

• Ích kỷ (selfish)
• Đòi hỏi (demanding)
• Thao túng (manipulating)
• Gây sự (fighting)
• Ăn vạ (tantrum)
• Không hợp tác (unwilling to cooperate)

☁ Giai đoạn 2

• Sẵn sàng thương lượng và hợp tác (willing to negotiate, cooperate)
• Muốn yên ổn (want peace)
• Tôn trọng những người có quyền lực (respect others with power)
• Có thể cùng hợp tác để đưa ra những giải pháp có lợi cho cả 2 bên cho các vấn đề gặp phải (can work for a win-win solution to problems)

☁ Giai đoạn 3 

• Tôn trọng những nguyên tắc đạo đức (dedicated to moral principles)
• Có trách nhiệm (responsible)
• Có khả năng thấu cảm (demonstrate empathy)
• Thực hiện những việc làm có ý nghĩa cho người khác (give meaningful services)
• Làm những việc đúng đắn dựa trên những lý do chính đáng (do the right things for the right reasons)

Con cái muốn được kiểm soát cuộc sống của mình
Cha mẹ muốn nhìn thấy con trưởng thành - chín chắn

Tùy vào mỗi giai đoạn trưởng thành của con mà cha mẹ có cách tương tác với con khác nhau

☁ Giai đoạn 1: Sử dụng hệ quả (mà không cần con có hợp tác hay không)

Đây là giai đoạn con đang hình thành nhân cách, hệ quả sẽ cho con thấy lý do vì sao mình nên hay không nên làm một việc gì. 

Ví dụ: Nếu chạm tay vào nước nóng thì sẽ bỏng tay. Nếu đi ra ngoài mưa mà không che dù thì sẽ ướt.

☁ Giai đoạn 2: Sử dụng hệ quả kết hợp với sự hợp tác của con thông qua giao tiếp

Đây là lúc cha mẹ có thể trao đổi với con về các nguyên nhân sâu xa, giá trị đạo đức, nguyên tắc sống để con hiểu và cùng hợp tác.

Ví dụ: Vì sao cần bảo vệ môi trường, vì sao cần yêu thương quý trọng ông bà cha mẹ, vì sao cần trung thực.

☁ Giai đoạn 3: Tư vấn 

Là khi con bạn tìm đến bạn để xin lời khuyên cho một vấn đề khúc mắc nào đó trong cuộc sống của con. Điểm mấu chốt của giai đoạn này là con đã tự thiết lập được kỷ luật cho bản thân, sống có trách nhiệm, nên cha mẹ không cần can thiệp quá sâu hay áp đặt con mà cần để con tự ra quyết định. 

Các ba mẹ có thể dùng các hình ảnh biểu đồ trong bài viết này để 

• nhận định xem con mình đang ở giai đoạn trưởng thành - chín chắn nào
• trao đổi và thống nhất với nhau trong cách tương tác, giao tiếp với con cho phù hợp với giai đoạn
• trao đổi với con để con cùng hiểu từ đó có sự hợp tác, phối hợp tốt hơn với bố mẹ và đẩy nhanh quá trình trưởng thành của con

Tóm tắt từ video: Positive Parenting | Teaching Kids Responsibility của kênh Live On Purpose TV

P/S: Shout out to my girl @Van Hoang for sharing this amazing content.

🅣