Trì hoãn sự sung sướng [Delayed gratification for kids]
Bạn nhỏ ở nhà lúc nào cũng
có nhiều ý tưởng, và thích nhiều thứ.
Tết xong, được một
khoản lì xì kha khá. Sau khi dành ra phần lớn đưa mẹ gửi tiết kiệm, bạn để ra một
ít để tiêu vào những thứ bạn thích hoặc dùng khi cần, tầm hơn một triệu rưỡi. Mấy
hôm mới có tiền trong tay, thi thoảng lại thấy lôi ra đếm, sắp xếp vào ngăn nọ
ngăn kia trong ví, hào hứng lắm. Đếm xong chạy ra hỏi mẹ ơi, con mua rubik được
không. Mẹ bảo được, con muốn mua gì cứ tìm online đi. Mở ngoặc chút là những đồ
nghề rubik của bạn toàn phải là hàng tuyển, được các cuber review online rồi
thì bạn mới mua, nên giá không rẻ lắm và hơi khó tìm, không phải cứ vào nhà
sách hay tiệm đồ chơi là có. Sau khi được mẹ bật đèn xanh, bạn bắt đầu lên mạng
tìm và liệt kê ra một danh sách các thứ cần mua, tổng cộng ba cái rubik các loại,
một quyển sách của The Odd Ones Out, YouTuber yêu thích của bạn, cả thảy là bốn
món. Tính toán khéo lắm nên nếu mua cả bốn món là hết luôn khoản tiền mà bạn được
tiêu. Bạn đưa danh sách cho mẹ, kèm theo giá tiền bên cạnh mỗi món bạn muốn
mua, và tổng tiền cuối cùng, rồi ngước nhìn mẹ với đôi mắt to tròn xoe và khuôn
mặt không thể đáng yêu hơn.
Mở ngoặc chút, kể
đến đoạn này, mẹ giật mình thấy mình quản con cũng giống kiểu làm việc quản
nhân viên, muốn gì phải trình bày kế hoạch rõ ràng đầy đủ thông tin thì mới được
duyệt. Nhỉ.
Mẹ nghĩ bụng căng
rồi, nhưng mặt vẫn tỉnh và tìm cách câu giờ, "Ừ, mẹ đang bận chút, lát nữa
mẹ coi nha." Lúc bạn để tờ wishlist lại chạy vào phòng chơi là lúc mẹ bắt
đầu lục lọi "túi đồ nghề" trong đầu xem xử lý tình huống này như thế
nào. Mẹ muốn dạy bạn hiểu khái niệm về "trì hoãn sự sung sướng"
(delayed gratification).
Các nhà tâm lý học
trẻ em và các bậc phụ huynh có tìm hiểu về sách tâm lý trẻ em đều biết qua thí
nghiệm kẹo xốp nổi tiếng của giáo sư tâm lý học Walter Mischel, đại học
Stanford, năm 1972 (The Stanford Marshmallow Experiment). Trong thí nghiệm này,
32 đứa trẻ từ ba tuổi rưỡi đến dưới sáu tuổi được chọn lựa giữa một viên kẹo xốp
ngay lập tức hoặc hai viên nếu chờ được sau 15 phút.
Tình huống của bạn ở đây không khác gì mấy, bạn có thể dùng hết số tiền bạn đang có để mua những
thứ bạn nghĩ là bạn siêu thích và "không thể sống thiếu" (thỏa mãn
ngay sự sung sướng - instant gratification) hoặc bạn chỉ mua một thứ và dành tiền
lại, mua những thứ kia nếu bạn vẫn muốn sau một thời gian nữa (trì hoãn sự sung
sướng - delayed gratification).
Sau một hồi ủ mưu,
mẹ gọi bạn ra bảo con hãy chọn một thứ trong danh sách này mà con muốn nhất để
mua trước, những món còn lại mình sẽ mua sau một tháng nữa, nếu đến lúc đó con
vẫn muốn những thứ ấy.
Khỏi phải nói, đủ
thứ cảm xúc trong bạn trào dâng, có nước mắt, có phẫn nộ, có bối rối, có hoang
mang... không hiểu mẹ đang bày trò gì đây.
"Tại sao tiền
của mình mà mình không được mua theo ý mình. Tại sao mình đang siêu muốn những
thứ này mà mình chỉ được mua một thứ. Tại sao mẹ có thể ám chỉ rằng sau một
tháng nữa có khả năng mình sẽ không muốn những thứ này nữa. Mẹ thật vô lý. Mẹ
thật bất công. Mẹ chẳng hiểu mình gì cả. Mình không muốn nói chuyện với mẹ nữa.
Mình thật bất hạnh. Tiền của mình mà."
Bạn không nói ra
những câu này, nhưng mẹ có thể đoán được phần nào rất nhiều thứ đang ngổn ngang
đằng sau đôi mắt to tròn đáng yêu của bạn. Vì bạn đặt rất nhiều câu hỏi tại sao
với mẹ. Mẹ, biết bạn đang rất nhiều cảm xúc, nên giữ giọng điềm tĩnh (cool as acucumber) để giải thích với bạn rằng:
- Điều mẹ đang cố làm ở đây là giúp con trải nghiệm việc tiêu tiền một cách phù hợp nhất ở lứa tuổi của con, có thể con chưa hiểu ngay nhưng mẹ tin rồi con sẽ hiểu
- Nếu con thực sự siêu muốn những món trong danh sách kia, thì chắc chắn sau một tháng nữa, con vẫn sẽ siêu muốn những thứ ấy đúng không, vậy thì đến lúc đó mình chắc chắn sẽ mua, con vẫn sẽ có tất cả
Vậy là bạn quệt nước
mắt đồng ý, mua một món. Bạn vui như Tết khi món hàng được giao chỉ sau hai
ngày và chơi liên tục với các rubik mới ấy trong vòng đâu đó khoảng hai tuần.
Rồi thế là ngày
tháng trôi đi, quá hạn một tháng và câu chuyện mua những thứ trong wishlist kia
rơi vào quên lãng.
Một ngày, cuối giờ
chiều, mẹ và bạn đi bộ từ nhà sang nhà ông bà Ngoại. Mẹ chủ động nhắc lại câu
chuyện và hỏi bạn bây giờ con còn siêu muốn những thứ kia không, bạn lắc đầu và
bẽn lẽn cười. Mẹ hỏi có phải lúc ấy con thấy mẹ vô lý lắm không, có phải con
không hiểu tại sao mẹ lại không để con mua không? Bạn gật đầu. Rồi mẹ nói với bạn
về khái niệm trì hoãn sự sung sướng và áp dụng nó như thế nào. Sau đó về nhà, mẹ
mở cho bạn xem một clip trên YouTube nói về thí nghiệm Marshmallow, để tăng cường
thêm thông tin cho bạn. Hóa ra bạn vẫn có thể sống mà không có những thứ kia,
và giờ bạn vẫn còn tiền để tiêu vào những thứ khác khi cần.
Vậy là coi như tạm
thành công, cứ thế áp dụng cho những lần sau, bạn sẽ không phải trải qua đủ loại
cảm xúc nữa, mà sẽ hiểu ngay chuyện gì đang xảy ra, và vui vẻ chấp nhận.
Cái khó của việc xử
lý tình huống này không chỉ là phụ huynh phải có kiến thức, kỹ năng, mà là việc
kiểm soát cảm xúc của con cũng như của mình. Chúng ta có xu hướng bị cuốn theo
cảm xúc cao độ của con, giọng nói sẽ cao lên theo, khuôn mặt sẽ căng thẳng
theo, và làm cho tình huống trở nên mất kiểm soát. Mấu chốt là luôn giữ bình
tĩnh, kiểm soát biểu cảm trên gương mặt và tông giọng. Khi bố mẹ bình tĩnh thì
con sẽ bình tĩnh dễ hơn và có thể lắng nghe chúng ta tốt hơn.
Mẹ của bạn.
🅣
💗Be kind. Work hard. Amazing things will happen.💗
Comments